- Long Vân -
Tấm gương trung liệt của thay Hoàng Diệu - Tổng đốc Hà Ninh, đã cùng quân, dân hà thành quyết tử giữ lại thành lúc giặc Pháp tấn công, cách đó khoảng 128 thời gian trước (1882) được lưu lại trong lịch sử non sông và người đời truyền tụng, ngợi ca: “Nhất tử thành danh, trường đoản cú cổ anh hùng phi sở nguyện. Bình sinh trung nghĩa, đương niên đại cuộc khởi vô tâm” (Tôn Thất Thuyết).
Bạn đang đọc: Họ hoàng có ai nổi tiếng
Nhưng, nói cách khác rằng, cực kỳ ít bạn biết chuyện hậu duệ nắm Hoàng Diệu - những người học rộng, tài cao, đóng góp công sức của con người rất bự cho sự trở nên tân tiến của đất nước, quê hương...
Tộc Hoàng (Huỳnh) là một trong những trong số mẫu tộc có tương đối nhiều người khét tiếng học cao, gọi rộng; văn hay, chữ tốt của làng mạc Xuân Đài, một trong số ngôi xã trù phú trên khu đất Gò Nổi (nay là thôn Điện Quang, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam). Câu chuyện đầy màu sắc huyền thoại về sự hình thành nên vùng đất Gò Nổi nằm trong lòng dòng Thu Bồn, con cá kình to khủng từ hải dương Đông ngược loại sông Thu, kiệt sức ở lại cùng hóa buộc phải Gò Nổi. Địa linh sinh kĩ năng nên đất này có lắm tín đồ tài giỏi; nhất là các ngôi làng nằm tại vị trí vùng bụng cá kình như: Xuân Đài, Bảo An...
Các các cụ cao niên duy nhất còn nói rằng, trong các gia phả tộc bọn họ ở xóm Điện Quang, còn ghi rõ: Vào thời Chúa Nguyễn Phúc Chu (1675 – 1725), mảnh đất nền đầu gò Nổi này còn có 4 ngôi làng: Phi Phú, Ân Phú, Xuân Châu cùng An Phú, cảnh quan hữu tình, giao thông đường thủy về cửa Đại Chiêm thuận lợi; do thế lúc bao gồm ý định dựng kinh đô ở phía Nam, Chúa Nguyễn Phúc Chu “ngắm nghía” khu đất này và đã cho các thầy địa lý đến mày mò phong thủy. Tuy nhiên, việc lập đế đô bất thành, vì những thầy địa lý bẩm báo cùng với Chúa Nguyễn rằng, đất ở chỗ này “không chưn” (đất đào lên bao phủ lại không đầy), bắt buộc xây dựng cung điện, đền rồng đài. Mang lại nên, sau khoản thời gian từ quăng quật ý định lập kinh thành tại đây, Chúa Nguyễn đã mang đến gom nhị làng Phi Phú cùng Ân Phú để hiện ra làng mang tên mới là Bến Đền; thay tên làng An Phú thành Bảo An; làng mạc Xuân Châu thành Xuân Đài...
Chuyện huyền thoại về vùng đất, chuyện truyền mồm trong dân gian là thế; còn thực sự thì các làng ngơi nghỉ vùng khu đất Gò Nổi, đặc trưng một số ngôi xã như: Xuân Đài, Bảo An... Trường đoản cú bao đời hiện nay đã sản ra đời rất nhiều hero hào kiệt, nhân sĩ, trí thức. Buôn bản Xuân Đài gồm hai vị tướng tá quân “sanh vi tướng, tử vi phong thủy thần”, được thờ tự trong đình làng, hằng năm được dân thôn cúng giỗ trọng vọng; đó là nỗ lực Đoàn Ngọc Tài, Đô đốc thân tướng của nai lưng Quang Diệu, đã tuẫn tiết lúc bị Nguyễn Ánh vây thành và chũm Hoàng Diệu, Tổng đốc Hà Ninh, quyết tử với hà thành khi giặc Pháp tấn công. Bạn làng Xuân Đài vẫn luôn luôn nhắc nhở nhau về tấm gương trung dũng, ngày tiết liệt của những cụ, thậm chí là khắc thành đối liễn treo trước bàn thờ cúng trong đình làng: “Uy danh như Đoàn Đô đốc. Huyết liệt như Hoàng tướng tá công”...
Còn riêng rẽ với bọn họ Hoàng của xã Xuân Đài, chỉ tính từ lúc đời chũm Hoàng Diệu sau này người tài giỏi không hiếm... Theo lời các bậc trưởng lão, bọn họ Hoàng ngơi nghỉ làng Xuân Đài bao gồm gốc từ Hải Dương, khoảng tầm 400 năm kia Thủy Tổ bọn họ Hoàng vào đó lập nghiệp và đã truyền 14, 15 núm hệ. Cùng nhiều dòng tộc khác sinh cơ lập nghiệp trên đất Gò Nổi, họ Hoàng thôn Xuân Đài “xứng danh” được coi là dòng tộc hiếu học. Chỉ tính mái ấm gia đình cụ Hoàng Văn Cự (bố cố kỉnh Hoàng Diệu), gồm 7 tín đồ con, trong các số đó một người học giỏi, song bị bệnh dịch mất sớm; còn sót lại 6 người đều đỗ đạt thành tài: 1 phó bảng, 3 cn và 2 tú tài. Rồi từ đời rứa Hoàng Diệu về sau, con, cháu có rất nhiều người theo gót cha, ông học tập đỗ đạt thành danh, có tác dụng rạng nhóc con tông môn. Điều ấy, vào Sách Quốc Sử quán triều Nguyễn cũng ghi chép rành rành: “Quảng nam giới là vùng đất học, có số lượng người thi đỗ những nhất so với những tỉnh phía phái mạnh đèo Hải Vân. Bao gồm trên 20 mái ấm gia đình liệt vào hàng cố khoa (nhiều tín đồ đỗ); tiêu biểu vượt trội có chúng ta Hoàng làng mạc Xuân Đài, phụ vương con, anh em, bác, chú, cháu hầu như thi đỗ...”.
Đất lô Nổi tất cả truyền thống nhiều năm về nghề tằm tang, canh cửi. Câu chuyện mẹ núm Hoàng Diệu với loại roi dâu giữ hộ cho bé để dậy con làm quan, có tác dụng người... Hình như thấm sâu trong không ít người bé họ Hoàng của xóm Xuân Đài. Bọn họ xem chữ “Hiếu” hơn hết công danh, sự nghiệp. Ví như em trai cầm Hoàng Diệu là nỗ lực Hoàng Văn Bảng học xuất sắc thi đỗ tú tài, cử nhân rồi ra có tác dụng quan Án cạnh bên sứ những tỉnh: Quảng Ngãi, Quảng Bình, Quảng Nam, Hà Tĩnh... Đến khi cụ Hoàng Diệu tuẫn huyết với Hà thành, núm Bảng bèn cáo lão về quê phụng dưỡng chị em già. Đến những đời con, cháu, chắt cố Hoàng Diệu, chũm Hoàng Văn Bảng cũng vậy. Tương đối nhiều người vì ước ao làm tròn hiếu đạo với cha, người mẹ mà sẵn sàng chuẩn bị xa lánh vùng quan trường...
Trên cuộc hành trình tìm tìm hậu duệ núm Hoàng Diệu, tôi đang biết được nhiều chuyện thú vị. Đó là chuyện cầm cố Hoàng Diệu kết có tác dụng sui gia với chũm Phạm Phú Thứ, một trong các đại thần triều nhà Nguyễn có quan điểm canh tân non sông trong đông đảo năm cuối thế kỷ 19. Cố kỉnh Phạm Phú lắp thêm cũng là bạn con gò Nổi, sinh hoạt làng Đông Bàn (xã Điện Trung, Điện Bàn, Quảng Nam). Ráng Phạm gả con gái là bà Phạm Thị Xuân Nga có tác dụng vợ đàn ông đầu cố Hoàng Diệu là vua Tuấn. Nối gót cha, ông vua Tuấn thông minh, siêng học, văn vẻ lỗi lạc, năm 25 tuổi thi đỗ tú tài ra làm quan, mang đến năm Thành Thái 12, ông hồi hương phụng dưỡng chị em già. Năm Duy Tân trang bị 8, ông đã làm được triều đình thăng thọ Hàn Lâm Viện Thị Độc... Ông Hoàng Tuấn lại làm sui với nuốm Lê Đình Đỉnh, sinh sống làng mãng cầu Kham, Tổng đốc tp. Hà nội sau cố gắng Hoàng Diệu, gã đàn bà là bà Hoàng Thị Tuất làm vợ Lê Đình Dương, con trai cụ Đỉnh. Nhưng Lê Đình Dương không người nào xa lạ, là bàn sinh hoạt của ông vua Văn Kiểm là con trai đầu ông Hòang Tuấn, con cháu đích tôn cụ Hoàng Diệu. Năm 1915, Lê Đình Dương thi đỗ lương y Đông Dương, tuy vậy ông tham gia Quang Phục Hội theo vua Duy Tân khởi nghĩa chống Pháp đề xuất bị Pháp bắt phán quyết từ hai mươi năm khổ sai, đày lên Buôn Mê Thuột với mất tại nhà lao 3 năm sau đó. Còn vua Văn Kiểm, học thuộc lớp với Lê Đình Dương sinh hoạt Quốc học Huế, học giỏi, thông thuộc chữ nho, chữ Pháp, lẫn chữ Quốc ngữ... Nhưng, ông Kiểm đã không áp theo chuyện học hành tới cùng như Lê Đình Dương, mà lúc biết ở quê công ty cha, bà bầu già thiếu người chăm sóc, ông sẽ xếp bút nghiên về quê để làm tròn bổn phận tín đồ con hiếu thảo, lo chuyện từ bỏ đường...
Nhắc mang lại ông Kiểm, tín đồ dân đụn Nổi với bờ Bắc sông Thu bồn đều xem ông như 1 nhà cách tân kinh tế trong vùng. Hỏi ra bắt đầu biết, hồi đó vùng này không có thủy lợi nên mùa màng bà nhỏ nông dân thất bát. Ông Kiểm bỏ tiền túi ra tải máy bơm nước hiệu Thụy Điển đem đến làng, sáng sủa lập công ty Thủy lợi Hòa Hưng, be bờ, đắp đập tưới nước cho những cánh đồng; giúp đỡ dân nghèo...
Em trai ông hoàng Tuấn là ông vua Hiệp, cũng là ấm sinh, tiếp nối văn học, nối liền tướng số, địa lý. Tuy vứt đường quan tiền lộ, theo nghề nông tang nuôi dưỡng bà mẹ già, song ông Hiệp cũng là người yêu nước, giao du với rất nhiều chí sĩ, lãnh trách nhiệm kinh tài cho trào lưu Nghĩa hội...
Nhiều người lớn tuổi ở xóm Xuân Đài thời nay vẫn còn đề cập chuyện ông vua Phò đả hổ. ông hoàng Phò là đàn ông thứ của thế Hoàng Diệu cùng tuổi với chưng sĩ, Cư sĩ Phật giáo Lê Đình Thám (em trai liệt sĩ, lương y Lê Đình Dương), học Quốc học tập Huế ra tp. Hà nội thi và xuất sắc nghiệp y sĩ Đông Dương (Mesdecin Indochinois) loại ưu năm 1917. Ông Hoàng Phò giết mổ cọp trừ hại mang lại dân vào trong thời hạn ông đã là người có quyền lực cao Y tế thức giấc Quảng Ngãi. Tôi tò mò tự nghĩ, một y sĩ chỉ quen thuộc nghề thăm khám bệnh, đến thuốc, vậy nhưng đã quả cảm đi làm thịt được cọp dữ cứu giúp dân, chính xác là chuyện xứng đáng lưu truyền hậu thế. Những cụ ông, nắm bà của làng Xuân Đài tôi gặp, bọn họ đều khẳng định rằng, hồi kia trong làng gồm lưu duy trì những bài xích báo cùng rất tấm hình ảnh ông Phò ngồi trên mình cọp sau khi đã phun hạ nó. Chỉ nuối tiếc rằng, truyện tranh giặc giã cày nát khu đất này phải những bài báo về ông Phò cũng thất lạc từ bỏ lâu...
Nhưng, mọi fan vẫn luôn nhớ câu chuyện ông hoàng Phò đả hổ. Thì ra, sau khi tốt nghiệp thầy thuốc Đông dương, ông Phò được bố trí làm việc tận nơi thương Huế một thời gian, sau đó được điều vào làm chủ tịch Y tế tỉnh Quảng Ngãi. Vào thời gian ấy, có một con cọp dữ thường xuyên xuống xã Mỹ Khê ngay gần núi Thiên Ấn bắt heo, người... Để trừ họa mang đến dân, ông Phò nhiệt huyết xung phong đi cùng một Tây đồn tên là Rémy đi bắn cọp. Trong chuyến hành trình săn, Tây đồn bị cọp vồ nát bắp chân; ông Phò cũng trở thành cọp quật bửa làm rơi súng, tuy vậy ông vẫn yên tâm nhặt súng phun hạ gục nó. Cũng trường đoản cú đó danh tiếng ông Phò “đả hổ” lan khắp vùng, cùng thêm kỹ năng tay nghề cao, tính tình khẳng khái, liêm bao gồm nên ông được đông đảo nhân dân thích mộ... Điều nên nói ở đây, tuy học tập nghề thuốc của fan phương Tây, song ông Phò khôn cùng ghét bọn thực dân giật nước, chính vì thế mà ông không được fan Pháp ưu dùng. Làm việc ở tỉnh quảng ngãi không bao lâu, họ gửi ông Phò lên vùng cao nguyên, nơi có công trường xây cất đường fe răng cưa Tua Chàm – Đà Lạt, tại đây bệnh dịch tả, nóng rét đã hoành hành. Ấy thế, ông Phò vẫn lạc quan, thao tác giúp dân không còn mình; đồng thời nghiên cứu thành công biện pháp chữa trị các căn căn bệnh tả, nóng rét. Nghiên cứu và phân tích này của ông Phò đã trở thành tài liệu tuyên truyền phòng chống bệnh dịch lây lan lúc bấy giờ...
Nếu như cố Hoàng Diệu thông minh, hiếu học; 19 tuổi thi đỗ cử nhân, 25 tuổi đậu phó bảng ra có tác dụng quan thanh liêm, chủ yếu trực, vày nước, bởi vì dân... Thì lớp con, cháu núm cũng ko phụ lòng người đi trước. Trong tộc phả họ Hoàng buôn bản Xuân Đài còn ghi rõ, đời kế cố Hoàng Diệu (đời đồ vật 8), chúng ta Hoàng bao gồm 6 bạn thi đỗ cử nhân, tú tài; trong số đó có ông Hoàng Tuấn là con trai cụ Hoàng Diệu. Khi tín đồ Pháp đô hộ nước ta chuyển từ việc học chữ nho, sang trọng chữ Quốc ngữ, chữ Pháp; cũng đã có 25 bạn họ Hoàng xã Xuân Đài thi đỗ Diplôme, tú tài Pháp, làm cho kỹ sư, giáo sư, dược sĩ, y sĩ... Đó là đời sản phẩm 8 bọn họ Hoàng, tính trường đoản cú đời vật dụng 10 trở đi số lượng người học hành xuất sắc giang, đỗ đạt thành tài, mỗi đời phải xấp xỉ số lượng hàng trăm...
Thế hệ lắp thêm 10 của mình Hoàng làng Xuân Đài có ông Hoàng Hân, điện thoại tư vấn cụ Hoàng Diệu bởi cố nội, chỉ những năm 1932 vẫn học và thi đỗ 3 bằng: Brevet Élesmentaire, Brevet d’Enseignement và bởi Diplôme. Những người con vua Kỵ (ông Kỵ là bé ông Hoàng Văn Bảng; gọi cụ Hoàng Diệu bằng bác bỏ ruột), bao gồm 7 tín đồ đỗ đạt thì trong số ấy 5 tín đồ sau là gs đại học. Ông Kỵ đã từng có lần làm quan bên Nguyễn thời vua Duy Tân, Khải Định, được thăng chức Thị Giảng học sĩ. Còn những người dân con xuất chúng của ông Kỵ hẳn ai cũng biết, đó là các giáo sư đại học: Hoàng Phê (Ngôn ngữ học), Hoàng Qúy (Vật Lý), Hoàng Kiệt (Mỹ Thuật), Hoàng Tụy và Hoàng bọn chúng (Toán học). Nhắc tới Giáo sư Hoàng Tụy thì không người nào không thán phục. Ông đã tất cả trên 100 công trình phân tích về toán học được chào làng trên các tạp chí toán học quốc tế; là bạn sáng lập ra Hội Toán học Việt Nam... Thuộc với các giáo sư Tạ quang đãng Bửu, Lê Văn Thiêm góp phần xây dựng nền toán học nước nhà phát triển như ngày nay. Những nhà toán học lừng danh trên gắng giới đều phải sở hữu hứng thú đối với “thuật toán” của gs Hoàng Tụy, có cách gọi khác là “lát cắt Tụy” với những cách thức để xử lý bài toán cựu tiểu lõm. Các phương pháp này đã góp phần thúc đẩy sự cải tiến và phát triển của một chăm ngành new là về tối ưu toàn cục... Năm 1996, giáo sư Hoàng Tụy là trong số những nhà khoa học trước tiên của vn được bên nước trao tặng ngay giải thưởng hồ Chí Minh…
Ngày xuân, thắp hương thơm viếng mộ chũm Hoàng Diệu bên trên cánh đồng xóm Xuân Đài, tôi băng qua những biền dâu xanh ngát mặt cầu Kỳ Lam, lại nghe cụ già già “làm tằm nạp năng lượng cơm đứng”, nói về vua Nam, cháu nội án cạnh bên Hoàng Văn Bảng (em ruột cố kỉnh Hoàng Diệu), là fan đã canh tân và cải cách và phát triển ngành dệt tại xóm Xuân Đài vào trong những năm 1936-1937. Thời ấy nhưng ông Hoàng Nam đang “dám nghĩ, dám làm” tậu cả form dệt vật dụng ngoại về, dùng vật liệu tơ tằm địa phương dệt cần hàng lãnh phái nam Vang cùng dệt Tusso. Thành phầm dệt của ông Nam tạo sự rất tinh xảo chẳng những cung cấp khắp trong Nam, không tính Bắc, ngoại giả sang cả thị phần Lào, Cao Miên...
Chợt nghĩ rằng, cho dù theo nghề nông tang, hoặc đường quan lộ, những người dân con chúng ta Hoàng của làng Xuân Đài cũng đã góp công rất lớn để ra đời nên một tổ ngũ đông đảo danh nhân, chí sĩ của xứ Quảng cùng vùng đất Gò Nổi “địa linh nhân kiệt”. Và, vắt hệ con, cháu của họ Hoàng đã và đang học hành đỗ đạt thành tài, góp sức cho quê hương, đất nước, không phụ công ơn sinh thành của bậc chi phí nhân với tấm gương trung liệt của núm Hoàng Diệu thuở trước...
